تعریف طرح صنعتی
به زبان عام، طرح صنعتی معمولا به شکل و ظاهر کلی یک کالا اشاره دارد، اما در لسان حقوق مالکیت فکری طرح صنعتی خصوصیات مربوط به شکل و ساختار، و یا نقش و تزئینات به کار رفته در یک کالا به واسطه یک فرایند صنعتی است که در کالای خاتمهیافته ایجاد چشمنوازی و جذابیت کند.
به عنوان یک قاعده کلی، طرح صنعتی متشکل است از:
- ویژگیهای سهبعدی مانند شکل یک کالا
- ویژگیهای دو بعدی مانند تزئینات، خطوط یا رنگهای به کار رفته در یک کالا
- ترکیبی از موارد فوق
هر تغییر در شکل ظاهر یا نوع بستهبندی که باعث زیبا شدن محصول تولیدی شما شده و یا باعث جذابیت محصولات شما برای مصرفکننده میگردد، قبل از افشا، بهتر است ثبت شود تا جلو سو استفاده رقبای خارجی و داخلی در بازارهای هدف گرفته شود. با ثبت یک طرح صنعتی، میتوانید به راحتی جلوی واردات یک محصول که تقلیدی از طرح تولیدی ثبتشده شما است را بگیرید.
طرح صنعتی دایره وسیعی از محصولات صنعتی، خانگی، اداری، ورزشی، صنایع دستی، اسباب بازی، مبلمان اداری، لوازم برقی، خودرو و قطعات آن، ابزارهای فنی و پزشکی بهداشتی، اقلام لوکس، تزئینی، منسوجات، فرش و لباس گرفته تا ظروف آشپزخانه و پلاستیکی و حتی بستهبندی طیف وسیعی از محصولات نیز در حوزه طرح صنعتی است.
حقوق ناشی از ثبت طرح صنعتی
- بهره برداری از هر طرح صنعتی که در ایران ثبت شده باشد، توسط اشخاص، مشروط به موافقت مالک آن است.
- بهره برداری از یک طرح صنعتی که عبارت است از ساخت، فروش و وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی
- مالک طرح صنعتی ثبت شده می تواند علیه شخصی که بدون موافقت او افعال مذکور در بند ( ب) را انجام دهد یا مرتکب عملی شود که عادتاَ موجبات تجاوز آینده را فراهم آورد، در دادگاه اقامه دعوی نماید.
به طور کلی ثبت طرح صنعتی، مانع از کپیبرداری غیرمجاز از آن می شود و به عنوان یک دارایی تجاری، مبنای اعتماد مصرفکنندگان قرار می گیرد.
همچنین بایستی یادآور شد که ثبت یک طرح صنعتی تنها روش کسب حمایت برای آن طرح نیست، به طوری که در صورت مهیا بودن شرایط، می توان یک طرح صنعتی را تحت قانون کپی رایت یا قانون رقابت ناعادلانه مورد حمایت قرار داد. در ذیل مختصراَ به انواع حقوق مالکیت معنوی (فکری) خواهیم پرداخت.
حقوق مالکیت معنوی که از آن با عنوان حقوق مالکیت فکری نیز یاد می شود، شامل حقوق مربوط به آفرینش ها و خلاقیت های فکری و ذهنی انسان در زمینه های مختلف نظیر ابداعات ادبی، هنری، علمی، صنعتی، فناوری و علایم تجاری و طرح های صنعتی مورد استفاده در تولید و تجارت است. حقوق مالکیت فکری دربرگیرنده آن دسته از حقوق قانونی و علایق مکارانه است که ناشی از فعالیت های ذهنی در حوزه های هنری، ادبی، علمی، صنعتی و غیره می باشد. این حقوق زمینه انتفاع مادی اثر یا خلاقیت، ارتقاء و اشاعه ی آن را برای صاحب اثر یا خلاقیت فراهم می نماید.
انواع حقوق مالکیت معنوی
حقوق مالکیت معنوی (Intellectual Property) شامل مالکیت صنعتی و حق نسخه برداری است.
- مالکیت صنعتی
مالکیت صنعتی شامل حقوق مربوط به ابداعات و اختراعات در عرصه طرح های صنعتی و علایم تجاری و ویژگی های جغرافیایی است. بعنوان مثال علاوه بر حق اختراع یا ابداع حقوق مربوط به مبدا یا منشا جغرافیایی که شامل خاستگاه و ویژگی های خاص مناطق مختلف جغرافیایی و آب و هوایی است نیز قابل طرح، ثبت و مشمول حمایت و صیانت است.
- حق نسخه برداری (Copyright)
حق نسخه برداری شامل خلق آثار ادبی و هنری نظیر نظم، نثر، تئاتر، نمایشنامه، نقوش، صنایع هنری و مستظرفه، موسیقی، عکس، مجسمه، فیلم و نوارها و لوح های فشرده صوتی و تصویری است.
علاوه بر تقسیم بندی کلی فوق، ماده 2 کنوانسیون موسس سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO. 1967) مالکیت فکری را مشتمل بر موارد زیر می داند:
- قبول یا شرکت در مدیریت هر گونه توافق بینالمللی که به منظور بالا بردن حمایت از مالکیت فکری باشد.
- تشویق انعقاد قراردادهای بینالمللی مربوط به ارتقاء حمایت از مالکیت فکری
- پیشنهاد همکاری به کشورهایی که خواهان کمک های حقوقی – فنی در زمینه مالکیت فکری اند.
- پیشنهاد همکاری به کشورهایی که خواهان کمک های حقوقی-فنی در زمینه مالکیت فکری اند.
- تسهیل خدمات، حمایت بینالمللی مالکیت فکری و در صورت لزوم اقدام به ثبت در این زمینه و انتشار اطلاعات مربوط به آنها
همچنین بهره گیری از روش ها و ابزارهایی نظیر مذاکره، عقد پیماننامه، ارائه مساعدت های فنی و حقوقی و تهیه و تدوین، تصویب و اجرای قوانین و مقررات مربوط به حمایت از حقوق مالکیت فکری در کشورهای مختلف جهان نیز در زمره وظایف این سازمان می باشد.
سازمان جهانی مالکیت معنوی که قریب به 180 کشور را به عضویت خود پذیرفته تا به حال خدمات فنی و حقوقی زیادی را نصیب اعضا نموده است که سیستم جهانی ثبت علایم تجاری و طرح های صنعتی، ثبت ابداعات و اختراعات، مبدا جغرافیایی، دانش بومی و سنتی و آیین های فلکوریک از جمله آنها محسوب می شوند.
معاهدات بینالمللی در زمینه حقوق مالکیت معنوی
معاهدات بینالمللی در زمینه حقوق مالکیت معنوی به سه گروه ذیل تقسیم می شوند.
- معاهدات موجود در زمینه حمایت از حقوق مالکیت فکری
این گروه از معاهدات، استانداردهای اولیه مورد موافقت جامعه بینالمللی را در زمینه حمایت از حقوق مالکیت فکری، تعریف می کند. مهمترین این معاهدات عبارتند از:
- معاهده حقوق اختراع (PLT)
- کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری
- کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی
- کنوانسیون ژنو برای حمایت از تهیهکنندگان آثار صوتی در قبال تکثیر غیرمجاز
- معاهدات حقوق علایم تجاری (TLT)
- معاهدات جهانی در زمینه حمایت و حفاظت
این گروه از معاهدات، حق اختراع در سطح بینالمللی را مورد توجه قرار می دهد و برای هر اختراع پرونده بینالمللی تشکیل، و پس از ثبت اثر، ارزش های قانونی و حقوقی آن را نصیب افراد ذیحق در تمامی دولت های کشورهای عضو می نماید. بنابراین صاحب اثر می تواند با ثبت بینالمللی اختراع، بدون نیاز به ثبت آن در تک تک کشورهای عضو، از حقوق قانونی خود در سطح بین الملل استفاده نماید.
مهم ترین معاهدات مزبور عبارتند از:
- معاهده همکاری در زمینه اختراع (PCT)
- موافقتنامه مادرید در رابطه با ثبت بینالمللی طراحی های صنعتی
- معاهده لاهه در رابطه با ثبت بینالمللی طراحی های صنعتی
- معاهده بوداپست در خصوص شناسایی و ثبت میکروارگانیسم ها
- معاهده لیسبون در راستای حمایت از اسامی مبدا کالاها و ثبت بینالمللی آنها
- معاهدات طبقهبندی کننده
این نوع معاهدات، سیستم هایی برای طبقهبندی اطلاعات مربوط به اختراعات، مارک ها و نشانه های تجاری و طراحی های صنعتی در قالب ساختارهایی با قابلیت دسترسی سریع و آسان فراهم می نماید. این معاهدات عبارتند از:
- موافقتنامه لوکارنو: برای ایجاد یک سیستم طبقهبندی بینالمللی طراحی های صنعتی.
- موافقتنامه نیس: در خصوص طبقهبندی بینالمللی کالاها و خدمات به منظور ثبت مارک ها و نشانه ها و
- موافقت استراسبورگ: در خصوص طبقهبندی بینالمللی حق اختراع
- موافقتنامه وین: در خصوص طبقهبندی عوامل نموداری مارک ها و نشانه ها
بیشتر بخوانید :
- ثبت برند و هرآنچه باید درباره آن بدانید.
- ثبت اختراع و هرآنچه راجب به آن باید بدانید.
- دانش بنیان و هرآنچه باید درمورد این شرکتها باید بدانید.
- ثبت بین المللی برند چگونه امکان پذیر است؟