مؤسسه و شرکت چه تفاوت‌هایی دارند؟

احتمالا بارها اسم «شرکت» و «مؤسسه» به گوش‌تان خورده است. شاید شنیده باشید که برای انجام برخی کارها بهتر است مؤسسه ثبت کنید، اما برای انجام بعضی کارها حتما باید شرکت ثبت کنید. اگرچه بسیاری ممکن است فکر کنند این دو یکسان هستند، اما در واقع اینطور نیست. تفاوت‌های قانونی و اجرایی این دو در چیست؟ در ادامه این مطلب به این موضوع خواهیم پرداخت.

تعریف «شرکت»‎‎

یک شرکت زمانی تاسیس می‎شود که دو یا چند نفر برای دنبال کردن یک هدف اقتصادی با یکدیگر همکاری می‎کنند. در اصطلاح حقوقی، شرکت عقد یا قراردادی است که می‎تواند بصورت تجاری و یا مدنی بسته شود. تمامی شرکت‎ها‎ از شخصیت حقوقی مستقل برخوردار بوده و تصمیمات شخص حقوقی شرکت‌ها توسط مقاماتی که به موجب قانون یا اساسنامه حق تصمیم گیری دارند، اتخاذ می‎شود. شرکت‌ها از تاریخ ثبت در دفتر ثبت، دارای شخصیت حقوقی هستند و می‎توانند از کلیه حقوق و تکالیفی که قانون برای افراد قائل است، برخودار شوند.

انواع شرکت‌ها

شرکت‎ها‎ از نظر هدف‌هایی که دنبال می‎کنند به دو نوع تجاری و مدنی تقسیم می‎شوند:

  • شرکت‌های مدنی، اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی واحد بنحو اشاعه می‎باشد.
  • شرکت‌های تجاری براساس قوانین تجارت ایجاد می‎شوند که اعضا پس از انجام عملیات، از منافع آن متمتع می‎گردند. بر اساس ماده ۲۰ قانون تجارت انواع شرکت‎ها‎ی تجاری به هفت نوع تقسیم می‎شوند:
    • شرکت سهامی
    • شرکت با مسئولیت محدود
    • شرکت تضامنی
    • شرکت مختلط غیر سهامی
    • شرکت مختلط سهامی
    • شرکت نسبی
    • شرکت تعاونی تولید و مصرف
  • در شرکت سهامی، سرمایه به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام با توجه به مبلغ اسمی آنهاست.
  • شرکت با مسئولیت محدود بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و وظایف هر یک از شرکاء بدون این که سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد، تنها به میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت می‎باشد.
  • شرکت تضامنی به منظور امور تجاری بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی شکل می‎گیرد.
  • شرکت مختلط غیرسهامی جهت امور تجارتی با نام مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام راه‌اندازی می‎شود.
  • شرکت مختلط سهامی میان چند شریک سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل می‎شود.
  • شرکت نسبی به‌منظور امور تجارتی با نام مخصوص بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء بر اساس میزان آورده آنها در شرکت است.
  • شرکت تعاونی با ۷ هدف مندرج در قانون بخش تعاونی با قید کلمه تعاونی و تابعیت ایرانی با حداقل ۷ عضو تشکیل می‎شود.

تعریف «مؤسسه»

مؤسسه یک واحد با نام و هدف مشخص در مالکیت بخش عمومی یا خصوصی و یا ترکیبی از این دو است که به فعالیت‎ها‎ی انتفاعی و غیرانتفاعی می‎پردازد و طرف معامله محسوب می‎شود. نام دیگر مؤسسه، واحد اقتصادی است که به انواع مختلفی دسته‌بندی می‎شوند. برای دسته‌بندی مؤسسات از سه معیار مالکیت، نوع فعالیت و هدف از فعالیت استفاده می‎شود. در زیر به هر یک از دسته‌بندی‎ها‎ می‎پرازیم:

طبقه بندی مؤسسات بر حسب مالکیت

اگر مؤسسات را بر حسب مالکیت دسته‌بندی کنیم به سه نوع مؤسسات بخش دولتی (عمومی)، مؤسسات بخش تعاونی و مؤسسات بخش خصوصی تقسیم می‎شوند.

مؤسسه بخش دولتی یا عمومی

این نوع مؤسسات بشکل مستقیم و یا غیرمستقیم در اختیار دولت قرار می‎گیرند. نهاد‎ها‎ و سازمان‎ها‎ی عمومی یا شهرداری‎ها‎ از جمله مؤسسات دولتی محسوب می‎شوند که به‌قصد انتفاع یا بدون قصد انتفاع فعالیت می‎کنند و شامل دسته‌های زیر هستند:

  • سازمانهای دولتی و مؤسسات عمومی غیرانتفاعی: وزارتخانه‎ها‎، سازمان‎ها‎ی مختلف دولتی، شهرداری‎ها‎، نیروهای نظامی و انتظامی و نهاد‎ها‎ی غیر دولتی عمومی مثل بنیاد مستضعفان و جانبازان و غیره
  • شرکت‌های و سایر مؤسسات انتفاعی عمومی: شرکت‎ها‎ی دولتی و ملی شده، بانکها، شرکت‎ها‎ی وابسته به آنها، شرکت‌های تابع بنیاد‎ها‎ی مستضعفان، سازمان تامین اجتماعی و غیره

مؤسسات بخش تعاونی

این نوع مؤسسات بصورت خودیاری و همکاری متقابل عده‌ای از اشخاص حقیقی و یا حقوقی تشکیل شده و به قصد نیازمندی‎ها‎ی مشترک و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضاء فعالیت می‎کنند و به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:

  • اتحادیه‎ها‎ی تعاونی
  • شرکت‎ها‎ی تعاونی از قبیل شرکت‌های تعاونی، روستایی، مصرف، توزیع، کارگری، مسکن و تولید

مؤسسات بخش خصوصی

به مؤسساتی گفته می‎شود که در مدیریت و مالکیت اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی قرار دارند که ممکن است با هدف انتفاع یا بدون قصد انتفاع تشکیل شده باشند و به انواع زیر هستند:

  • مؤسسات انتفاعی خصوصی از قبیل مؤسسات فردی، شرکت‎ها‎ی خصوصی، مؤسسات انتفاعی غیرتجاری و مؤسسات غیرانتفاعی خصوصی
  • مؤسسات غیرانتفاعی عمومی و خصوصی

مؤسسات غیرانتفاعی عمومی و خصوصی

مؤسساتی که بدون قصد انتفاع در جهت پیشبرد هدف‌هایی که در مجموع در راستای منافع جامعه است فعالیت می‎کنند، مؤسسات غیرانتفاعی عمومی و خصوصی نامیده می‎شوند که شامل:

  • مؤسسات خصوصی از قبیل مؤسسات خیریه، ادبی، حرفه ای، انجمهای علمی، فرهنگی
  • مؤسسات عمومی از قبیل سازمانهای دولتی: وزارتحانه‎ها‎، شهرداری‎ها‎، دانشگاه‎ها‎ و مدارس، موزه‎ها‎، بنیاد مستضعفان و جانبازان، هلال احمر، تامین اجتماعی، بنیاد شهید
  • مؤسسات انتفاعی عمومی و خصوصی که توسط دولت یا چند شخص حقیقی یا حقوقی بصورت عمومی یا خصوصی تشکیل می‎شوند و هدف از آنها، کسب سود در زمینه موضوعات تولیدی، بازرگانی و یا خدماتی است

دسته‌بندی مؤسسات بر حسب نوع فعالیت

مؤسسات بر حسب نوع فعالیت به سه دسته تقسیم می‎شوند:

  • مؤسسات خدماتی که خدمات تخصصی و یا غیرتخصصی به مشتریان عرضه می‎نماید. از جمله این نوع مؤسسات می‎توان به بانکها، هتل‌ها، سردخانه‎ها‎، بیمارستان‌ها و درمانگاه‎ها‎ی خصوصی، دفاتر فنی و مهندسی، دفاتر وکالت، باربری‎ها‎ و مسافربری‎ها‎، تعمیرگاه‌ها و غیره اشاره نمود
  • مؤسسات بازرگانی به خرید و فروش انواعی از مواد خام، فرآورده‎ها‎، و کالاهای ساخته شده فعالیت دارند که می‎توان به عمده فروشان و خرده فروشان اشاره کرد
  • مؤسسات تولیدی که کالاهای مصرفی یا بادوام را با صرف سرمایه و با استفاده از تجهیزات و دستگاه‎ها‎ تولید و روانه بازار می‎کنند

تفاوتهای «شرکت» و «مؤسسه»

  • یک شرکت باید بواسطه دو نفر (در شرکت‌های مسئولیت محدود، نسبی، تضامنی)، حداقل ۳ نفر (در شرکت سهامی خاص) و حداقل ۵ نفر (در شرکت سهامی عام) تشکیل شود، در حالی که مؤسسات می‎توانند تنها به واسطه یک نفر تشکیل شوند.
  • در حالی که شرکت‌ها غالبا با هدف سودآوری و فعالیتهای اقتصادی تاسیس می‎شوند، مؤسسات می‌توانند برای فعالیتهای انتفاعی و غیرانتفاعی می‎شوند. به عبارت دیگر هدف از راه‌اندازی مؤسسه می‎تواند فعالیت‎ها‎ی غیرتجاری باشد.
رضا گلچین
13/ ژانویه/ 2019

ثبت شرکت