احتمالا بارها اسم «شرکت» و «مؤسسه» به گوشتان خورده است. شاید شنیده باشید که برای انجام برخی کارها بهتر است مؤسسه ثبت کنید، اما برای انجام بعضی کارها حتما باید شرکت ثبت کنید. اگرچه بسیاری ممکن است فکر کنند این دو یکسان هستند، اما در واقع اینطور نیست. تفاوتهای قانونی و اجرایی این دو در چیست؟ در ادامه این مطلب به این موضوع خواهیم پرداخت.
تعریف «شرکت»
یک شرکت زمانی تاسیس میشود که دو یا چند نفر برای دنبال کردن یک هدف اقتصادی با یکدیگر همکاری میکنند. در اصطلاح حقوقی، شرکت عقد یا قراردادی است که میتواند بصورت تجاری و یا مدنی بسته شود. تمامی شرکتها از شخصیت حقوقی مستقل برخوردار بوده و تصمیمات شخص حقوقی شرکتها توسط مقاماتی که به موجب قانون یا اساسنامه حق تصمیم گیری دارند، اتخاذ میشود. شرکتها از تاریخ ثبت در دفتر ثبت، دارای شخصیت حقوقی هستند و میتوانند از کلیه حقوق و تکالیفی که قانون برای افراد قائل است، برخودار شوند.
انواع شرکتها
شرکتها از نظر هدفهایی که دنبال میکنند به دو نوع تجاری و مدنی تقسیم میشوند:
- شرکتهای مدنی، اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی واحد بنحو اشاعه میباشد.
- شرکتهای تجاری براساس قوانین تجارت ایجاد میشوند که اعضا پس از انجام عملیات، از منافع آن متمتع میگردند. بر اساس ماده ۲۰ قانون تجارت انواع شرکتهای تجاری به هفت نوع تقسیم میشوند:
- شرکت سهامی
- شرکت با مسئولیت محدود
- شرکت تضامنی
- شرکت مختلط غیر سهامی
- شرکت مختلط سهامی
- شرکت نسبی
- شرکت تعاونی تولید و مصرف
- در شرکت سهامی، سرمایه به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام با توجه به مبلغ اسمی آنهاست.
- شرکت با مسئولیت محدود بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و وظایف هر یک از شرکاء بدون این که سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد، تنها به میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت میباشد.
- شرکت تضامنی به منظور امور تجاری بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی شکل میگیرد.
- شرکت مختلط غیرسهامی جهت امور تجارتی با نام مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام راهاندازی میشود.
- شرکت مختلط سهامی میان چند شریک سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل میشود.
- شرکت نسبی بهمنظور امور تجارتی با نام مخصوص بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء بر اساس میزان آورده آنها در شرکت است.
- شرکت تعاونی با ۷ هدف مندرج در قانون بخش تعاونی با قید کلمه تعاونی و تابعیت ایرانی با حداقل ۷ عضو تشکیل میشود.
تعریف «مؤسسه»
مؤسسه یک واحد با نام و هدف مشخص در مالکیت بخش عمومی یا خصوصی و یا ترکیبی از این دو است که به فعالیتهای انتفاعی و غیرانتفاعی میپردازد و طرف معامله محسوب میشود. نام دیگر مؤسسه، واحد اقتصادی است که به انواع مختلفی دستهبندی میشوند. برای دستهبندی مؤسسات از سه معیار مالکیت، نوع فعالیت و هدف از فعالیت استفاده میشود. در زیر به هر یک از دستهبندیها میپرازیم:
طبقه بندی مؤسسات بر حسب مالکیت
اگر مؤسسات را بر حسب مالکیت دستهبندی کنیم به سه نوع مؤسسات بخش دولتی (عمومی)، مؤسسات بخش تعاونی و مؤسسات بخش خصوصی تقسیم میشوند.
مؤسسه بخش دولتی یا عمومی
این نوع مؤسسات بشکل مستقیم و یا غیرمستقیم در اختیار دولت قرار میگیرند. نهادها و سازمانهای عمومی یا شهرداریها از جمله مؤسسات دولتی محسوب میشوند که بهقصد انتفاع یا بدون قصد انتفاع فعالیت میکنند و شامل دستههای زیر هستند:
- سازمانهای دولتی و مؤسسات عمومی غیرانتفاعی: وزارتخانهها، سازمانهای مختلف دولتی، شهرداریها، نیروهای نظامی و انتظامی و نهادهای غیر دولتی عمومی مثل بنیاد مستضعفان و جانبازان و غیره
- شرکتهای و سایر مؤسسات انتفاعی عمومی: شرکتهای دولتی و ملی شده، بانکها، شرکتهای وابسته به آنها، شرکتهای تابع بنیادهای مستضعفان، سازمان تامین اجتماعی و غیره
مؤسسات بخش تعاونی
این نوع مؤسسات بصورت خودیاری و همکاری متقابل عدهای از اشخاص حقیقی و یا حقوقی تشکیل شده و به قصد نیازمندیهای مشترک و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضاء فعالیت میکنند و به دستههای زیر تقسیم میشوند:
- اتحادیههای تعاونی
- شرکتهای تعاونی از قبیل شرکتهای تعاونی، روستایی، مصرف، توزیع، کارگری، مسکن و تولید
مؤسسات بخش خصوصی
به مؤسساتی گفته میشود که در مدیریت و مالکیت اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی قرار دارند که ممکن است با هدف انتفاع یا بدون قصد انتفاع تشکیل شده باشند و به انواع زیر هستند:
- مؤسسات انتفاعی خصوصی از قبیل مؤسسات فردی، شرکتهای خصوصی، مؤسسات انتفاعی غیرتجاری و مؤسسات غیرانتفاعی خصوصی
- مؤسسات غیرانتفاعی عمومی و خصوصی
مؤسسات غیرانتفاعی عمومی و خصوصی
مؤسساتی که بدون قصد انتفاع در جهت پیشبرد هدفهایی که در مجموع در راستای منافع جامعه است فعالیت میکنند، مؤسسات غیرانتفاعی عمومی و خصوصی نامیده میشوند که شامل:
- مؤسسات خصوصی از قبیل مؤسسات خیریه، ادبی، حرفه ای، انجمهای علمی، فرهنگی
- مؤسسات عمومی از قبیل سازمانهای دولتی: وزارتحانهها، شهرداریها، دانشگاهها و مدارس، موزهها، بنیاد مستضعفان و جانبازان، هلال احمر، تامین اجتماعی، بنیاد شهید
- مؤسسات انتفاعی عمومی و خصوصی که توسط دولت یا چند شخص حقیقی یا حقوقی بصورت عمومی یا خصوصی تشکیل میشوند و هدف از آنها، کسب سود در زمینه موضوعات تولیدی، بازرگانی و یا خدماتی است
دستهبندی مؤسسات بر حسب نوع فعالیت
مؤسسات بر حسب نوع فعالیت به سه دسته تقسیم میشوند:
- مؤسسات خدماتی که خدمات تخصصی و یا غیرتخصصی به مشتریان عرضه مینماید. از جمله این نوع مؤسسات میتوان به بانکها، هتلها، سردخانهها، بیمارستانها و درمانگاههای خصوصی، دفاتر فنی و مهندسی، دفاتر وکالت، باربریها و مسافربریها، تعمیرگاهها و غیره اشاره نمود
- مؤسسات بازرگانی به خرید و فروش انواعی از مواد خام، فرآوردهها، و کالاهای ساخته شده فعالیت دارند که میتوان به عمده فروشان و خرده فروشان اشاره کرد
- مؤسسات تولیدی که کالاهای مصرفی یا بادوام را با صرف سرمایه و با استفاده از تجهیزات و دستگاهها تولید و روانه بازار میکنند
تفاوتهای «شرکت» و «مؤسسه»
- یک شرکت باید بواسطه دو نفر (در شرکتهای مسئولیت محدود، نسبی، تضامنی)، حداقل ۳ نفر (در شرکت سهامی خاص) و حداقل ۵ نفر (در شرکت سهامی عام) تشکیل شود، در حالی که مؤسسات میتوانند تنها به واسطه یک نفر تشکیل شوند.
- در حالی که شرکتها غالبا با هدف سودآوری و فعالیتهای اقتصادی تاسیس میشوند، مؤسسات میتوانند برای فعالیتهای انتفاعی و غیرانتفاعی میشوند. به عبارت دیگر هدف از راهاندازی مؤسسه میتواند فعالیتهای غیرتجاری باشد.